ប្រសិនបើលោកអ្នកចង់បានបរិបទប្រវត្តិសាស្ត្រស្តីពីទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា-ថៃ អត្ថបទនេះពិតជាមានតម្លៃសម្រាប់ការអាន (រយៈពេល ៣ នាទី)។ មិនថាអ្នកយល់ស្រប ឬអត់ទេ ការវិភាគនេះបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់នូវអង្គហេតុប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការសម្រេចចិត្តផ្លូវច្បាប់ ដែលជារឿយៗត្រូវបានបាត់បង់ពីការផ្សព្វផ្សាយរបស់សារព័ត៌មានទូទៅ។

រ៉ាអ៊ូល ម៉ាក ហ្សេណារ (Raoul Marc Jennar)៖ មុខមាត់ពិតរបស់ប្រទេសថៃ

របៀបដែលសារព័ត៌មានអន្តរជាតិរាយការណ៍អំពីជម្លោះដែលបង្កឡើងដោយប្រទេសថៃមកលើប្រទេសកម្ពុជា ជំរុញឱ្យខ្ញុំរំលឹកឡើងវិញនូវអង្គហេតុដែលមិនអាចប្រកែកបានមួយចំនួន។
និទានកថាផ្លូវការរបស់អាជ្ញាធរថៃ ដែលត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងយ៉ាងងាយស្រួលដោយសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ ដែលមានអ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានប្រចាំនៅទីក្រុងបាងកក គឺការបង្ហាញរូបភាពប្រទេសមួយដែលមានភាពរួសរាយរាក់ទាក់ សន្តិភាព និងគោរពតាមច្បាប់ដែលគ្រប់គ្រងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ។ ចំពោះទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសនេះជាមួយកម្ពុជាវិញ គឺគ្មានអ្វីដែលត្រឹមត្រូវជាងការពិតឡើយ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងមូលនៃទំនាក់ទំនងរវាងជនជាតិថៃ និងជនជាតិខ្មែរ គឺជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការស្អប់ និងការត្រួតត្រាដោយភាគីទីមួយ (ថៃ) ប្រឆាំងនឹងភាគីទីពីរ (ខ្មែរ)។

ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១២ មក ជនជាតិថៃ ដែលកាលនោះប្រទេសរបស់ពួកគេមានឈ្មោះថា សៀម បានវាយប្រហារ និងឈ្លានពានទឹកដីខ្មែរឥតឈប់ឈរ។ ពួកគេបានកាន់កាប់រាជធានីទាំងអស់នៃព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរជាបន្តបន្ទាប់មុនឆ្នាំ ១៨៦៣។ ពួកគេថែមទាំងបានបញ្ចូលប្រទេស (Annex) ចាប់ពីឆ្នាំ ១៨២៩ ដល់ឆ្នាំ ១៨៣៣ ទៀតផង។
វាត្រូវការការការពាររបស់បារាំងដើម្បីបញ្ឈប់នូវមហិច្ឆតាត្រួតត្រារបស់ថៃ។ ហើយវាជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងមូលរបស់ការទូតបារាំងក្នុងការចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលសៀមនូវលក្ខខណ្ឌសម្រាប់ការកំណត់ព្រំដែន ដូចដែលបានព្រមព្រៀងនៅក្នុង អនុសញ្ញាបារាំង-សៀមឆ្នាំ ១៩០៤ និង សន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ ១៩០៧។ លទ្ធផលគឺការអនុម័តដោយភាគីទាំងពីរនូវការកំណត់ព្រំដែនដែលបានកំណត់រួមគ្នា ហើយត្រូវបានទទួលស្គាល់ម្តងហើយម្តងទៀតដោយទីក្រុងបាងកក ក្នុងសកម្មភាពផ្លូវការ ដូចដែលសាលក្រមរបស់ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ ១៩៦២ បានសង្កត់ធ្ងន់។
ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៥៣ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧០ ប្រទេសថៃបានបដិសេធជាប្រព័ន្ធនូវអព្យាក្រឹតភាព និងបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជា។ ពួកគេបានជួយ និងគាំទ្រដល់អំពើភេរវកម្មរបស់កងជីវពលខ្មែរដែលស្វែងរកការផ្តួលរំលំរបបព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ។ កងទ័ពថៃបានចាប់ផ្តើមដាក់មីនប្រឆាំងមនុស្សតាមបណ្តោយព្រំដែននៅឆ្នាំ ១៩៦៤។ នៅឆ្នាំ ១៩៧០ ពួកគេបានផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកយោធាដល់រដ្ឋប្រហារដែលបានទម្លាក់កម្ពុជាទៅក្នុងសោកនាដកម្មដែលបានសម្គាល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០។ នៅឆ្នាំ ១៩៧៥ ពួកគេបានក្លាយជាប្រទេសដំបូងដែលទទួលស្គាល់ របបប្រល័យពូជសាសន៍របស់ប៉ុល ពត។

នៅពេលដែលប៉ុល ពត ត្រូវបានផ្តួលរំលំនៅឆ្នាំ ១៩៧៩ ប្រទេសថៃបានរុញច្រានមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ ទាំងបុរស ស្ត្រី កុមារ និងមនុស្សចាស់ ដែលរត់គេចពីប្រទេសដែលគ្មានអនាគត ត្រឡប់ចូលទៅក្នុងវាលមីនវិញ ដោយបានប្រព្រឹត្ត ឧក្រិដ្ឋកម្មពិតប្រាកដប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។

ប្រទេសថៃ ដែលជាភាគីហត្ថលេខីនៃ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា ក៏បានរំលោភបំពានលើកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនោះយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ ក្នុងអំឡុងប្រតិបត្តិការអង្គការសហប្រជាជាតិដែលទទួលបន្ទុកអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះ ពួកគេបានគាំទ្រខ្មែរក្រហមភ្លាមៗនៅពេលដែលពួកគេបដិសេធការចុះហត្ថលេខារបស់ខ្លួន។ កងទ័ពរបស់ពួកគេបានចាប់ខ្លួនកងរក្សាសន្តិភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ពួកគេបានរំកិលបង្គោលព្រំដែនធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កម្ពុជា។ ពួកគេបានកេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិ (ឈើ ត្បូងមានតម្លៃ) នៃតំបន់ដែលគ្រប់គ្រងដោយកងកម្លាំងប៉ុល ពត ដែលអាចឱ្យប៉ុល ពត រកលុយដើម្បីផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់សកម្មភាពភេរវកម្មរបស់ខ្លួន។ បន្ទាប់ពីកងទ័ពថៃបានបើកការវាយប្រហារជាច្រើនដងនៅតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០៨ មក ដោយបានសម្លាប់ជនស៊ីវិលកម្ពុជាជាច្រើននាក់ និងប្រើប្រាស់គ្រាប់បែកចង្កោមដែលត្រូវបានហាមឃាត់ក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ កម្ពុជាគ្មានជម្រើសក្រៅពីត្រឡប់ទៅ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ វិញ ដែលជាកន្លែងដែលកម្ពុជាបានឈ្នះក្តីម្តងទៀតនៅឆ្នាំ ២០១៣។
ទាំងនេះគឺជា អង្គហេតុប្រវត្តិសាស្ត្រ ហើយពួកគេមិនអាចប្រកែកបានឡើយ។ ប្រទេសថៃមិនមែនជាប្រទេសជិតខាងដែលមានភាពរួសរាយរាក់ទាក់នោះទេ។
ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំនេះ (2025) គឺជាកងទ័ពថៃដែលបានវាយប្រហារកម្ពុជា។ សេវាស៊ើបការណ៍សម្ងាត់នៃមហាអំណាចធំៗ ក៏ដូចជាបណ្តាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន ក៏បានដឹងពីបញ្ហានេះដែរ។ មាន ភាគីឈ្លានពាន និង ភាគីរងគ្រោះ ទោះបីជាមានវោហាសាស្ត្របោកប្រាស់របស់ថៃ ដែលស្នើឱ្យលុបចោលតួនាទីអរិភាព និងឈ្លានពានរបស់ខ្លួនដែលមានអាយុកាលរាប់សតវត្សរ៍ក៏ដោយ។

ប្រទេសថៃមើលងាយច្បាប់អន្តរជាតិ។ ពួកគេមើលងាយកិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាដែលពួកគេបានចុះហត្ថលេខា។ ពួកគេមើលងាយកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់ដែលពួកគេបានចុះហត្ថលេខា។

ដូចជារបបទាំងអស់ដែលត្រួតត្រាដោយកងទ័ពដែលបំណងចង់ដាក់សម្ពាធឆន្ទៈរបស់ខ្លួន ហត្ថលេខារបស់ពួកគេគឺគ្មានតម្លៃអ្វីឡើយ។
សោកនាដកម្មរបស់កម្ពុជាគឺថា ខ្លួនខ្វះខាតទំហំ ប្រជាជន ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងកម្លាំងយោធាធៀបនឹងប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន។ ជាលទ្ធផល កម្ពុជាមានទម្ងន់តិចតួចណាស់នៅក្នុងក្រសែភ្នែកនៃតួអង្គសំខាន់ៗក្នុងនយោបាយអន្តរជាតិ ដែលពួកគេត្រៀមខ្លួនជាស្រេចដើម្បីចាត់ទុកភាគីឈ្លានពាន និងភាគីរងគ្រោះមានតម្លៃស្មើគ្នា។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដែលលួងលោម និងពុតត្បុតនៃការទូតអន្តរជាតិ អនុញ្ញាតឱ្យពួកគេជៀសវាងការការពារអ្នកទន់ខ្សោយប្រឆាំងនឹងអ្នកខ្លាំង ហើយលាងដៃចេញពីទំនួលខុសត្រូវទាំងអស់។

ខាងក្រោមនេះជាអត្ថបទដើមរបស់គាត់ជាភាសាអង់គ្លេស ដែលបានចែកចាយក្នុងក្រុម Foreigner in Phnom Penh

Raoul Marc Jennar

If you want historical context on Cambodia–Thailand relations, this article is worth reading (3min). Whether one agrees or not, this piece lays out historical facts and legal decisions that are often missing from mainstream coverage. Raoul Marc Jennar : The true face of Thailand The way the international press reports on the conflict inflicted by Thailand on Cambodia leads me to recall a number of undeniable facts. Raoul Marc Jennar The official narrative of the Thai authorities, readily echoed by the international press whose correspondents are based in Bangkok, is to present the image of a friendly and peaceful country, respectful of the rules governing international relations. As far as this country's relations with Cambodia are concerned, nothing could be further from the truth. The entire history of relations between the Thais and the Khmers is a history of hatred and conquest by the former against the latter. Since the 12th century, the Thais, whose country was then called Siam, relentlessly attacked and invaded Khmer territory. They successively occupied all the capitals of the Khmer kingdom before 1863. They even annexed the country from 1829 to 1833. It took the protection of France to halt the Thais' thirst for conquest. And it was the entire effort of French diplomacy to negotiate with the Siamese government the terms for determining the border, as accepted in the Franco-Siamese Convention of 1904 .and the treaty of 1907. .The result was the adoption by both parties of a border demarcation defined jointly and accepted on numerous occasions by Bangkok in official acts, as emphasized by the International Court of Justice in its 1962 Judgment. From 1953 to 1970, Thailand systematically refused to recognize Cambodia's neutrality and territorial integrity. It aided and abetted the terrorist acts of a Khmer militia seeking to overthrow the regime of Prince Norodom Sihanouk. The Thai army began laying anti-personnel mines along the border in 1964. In 1970, it provided military support to the coup that plunged Cambodia into the tragedy that marked the 1970s. In 1975, it became the first country to recognize Pol Pot's genocidal regime. When Pol Pot was overthrown in 1979, Thailand drove tens of thousands of men, women, children, and elderly people fleeing a country with no future back into minefields, committing a true crime against humanity. A signatory to the Paris Accords on Cambodia, Thailand was quick to violate them. During the UN operation tasked with implementing these accords, it supported the Khmer Rouge as soon as they reneged on their signature. Its army captured UN peacekeepers. It moved border markers to Cambodia's detriment. It exploited the natural resources (timber, precious stones) of the area controlled by Pol Pot's forces, enabling him to finance his terrorist activities. After the Thai army launched several attacks in the Preah Vihear Temple area starting in 2008, killing numerous Cambodian civilians and using cluster munitions prohibited under international law, Cambodia had no choice but to return to the International Court of Justice, where it won its case once again in 2013. These are the historical facts, and they are indisputable. Thailand is not a friendly neighbor. Since May 28th of this year, it is the Thai army that has been attacking Cambodia. The intelligence services of major powers, as well as those of certain ASEAN countries, are aware of this. There is an aggressor and a victim, despite Thailand's mendacious rhetoric, which suggests it can erase its centuries-long hostile and aggressive role. Thailand scoffs at international law; it scoffs at the agreements and treaties it has signed; it scoffs at the ceasefires it has signed. Like all regimes dominated by an army that intends to impose its will, its signature is worthless. The tragedy of Cambodia is that it lacks the size, population, economic development, and military power of its neighbor. Consequently, it carries very little weight in the eyes of the major players in international politics, who are quick to equate aggressor and victim. The soothing and hypocritical pronouncements of international diplomacy allow them to avoid defending the weak against the strong and to wash their hands of all responsibility..